Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Het is belangrijk om als leiding of bestuur in te schatten wanneer seksueel gedrag ook grensoverschrijdend is en hoe je daarop kan reageren. We spreken van seksueel grensoverschrijdend gedrag wanneer iemand op een bepaalde manier een andere persoon benadert dat seksueel van aard is en dat over de grens van de andere persoon gaat. Bijvoorbeeld: 

• Iemand ongewenst aanraken.
• Iemand tegen wil dwingen om seksuele handelingen te ondergaan of uit te voeren.
• Iemand confronteren met seksueel getinte opmerkingen of woorden, terwijl de andere laat blijken dat die dat niet wil.

Wanneer mag een minderjarige (jonger dan 18 jaar) toestemmen in seksuele handelingen? We geven een overzicht!

• Ben je jonger dan 14 jaar? Dan kan je volgens de wet niet uit vrije wil toestemmen.
• Ben je tussen de 14 en 16 jaar? Dan kan je volgens de wet uit vrije wil toestemmen als het leeftijdsverschil met de andere persoon maximaal 3 jaar is. Als de handelingen gesteld worden door twee minderjarigen die minstens 14 jaar zijn met wederzijdse toestemming, dan geldt er geen minimumleeftijdsverschil.
• Ben je 16 jaar of ouder? Dan kan je volgens de wet uit vrije wil toestemmen.

Er zijn wel enkele uitzonderingen waarbij je als minderjarige nooit uit vrije wil kan toestemmen: 

• Als er verwantschap is met de dader (bloedverwant, samenwonen in een gezin met gezagsrelatie ,..).
• Gebruik van erkende positie van vertrouwen, gezag of invloed door de dader ten aanzien van de minderjarige.
• Ontucht of prostitutie van de minderjarige.

Het Sensoa-vlaggensysteem is een methodiek die helpt om seksueel gedrag in te schatten en hierop gepast te reageren. Aan de hand van 6 criteria kan je gedrag indelen in 4 categorieën van ernst. Van aanvaardbaar seksueel gedrag (groen) tot zwaar grensoverschrijdend seksueel gedrag (zwart).

• Toestemming: als alle betrokkenen begrijpen wat er kan gebeuren, akkoord gaan en zich er prettig bij voelen.
• Vrijwilligheid: als de betrokkenen geen druk, manipulatie of dwang voelen. 
• Gelijkwaardigheid: als de ene betrokkene de andere niet overheerst, bv. door een verschil in leeftijd, intelligentie, status, levenservaring …​ 
• Ontwikkelingsniveau: als het past bij de ontwikkeling in een bepaalde levensfase.
• Context: als het past bij de context. Een schoolcontext zal bijvoorbeeld doorgaans minder seksueel gedrag toelaten dan de thuiscontext.​
• Impact: als het seksueel gedrag geen fysieke, emotionele of psychische schade veroorzaakt voor jezelf of voor anderen. Bijvoorbeeld: een kind of de jongere kan zichzelf vernederen, zich pijn doen, zich begeven in een risicosituatie zonder het te beseffen.

We spreken van seksueel misbruik wanneer iemand wordt gedwongen een seksuele handeling uit te voeren, te ondergaan of er getuige van te zijn. Bij een vermoeden of wanneer je zeker bent van het seksueel grensoverschrijdend gedrag, neem je best zo snel mogelijk contact op met je pedagogisch medewerker, met onze aanspreekpersonen integriteit (API's) of met de nationale koepel van KLJ. Samen bekijken we wat we gaan doen.

Reageren kan ook volgens het Sensoa-vlaggensysteem '(N)iets mis mee?!'. Hier vind je alvast enkele voorbeelden.