Paniekaanvallen en -stoornissen

Een paniekaanval is een intense angst van tijdelijke aard. Deze angst brengt reacties met zich mee en kan gemiddeld 10 tot 15 minuten duren. De piek van een aanval duurt gewoonlijk niet meer dan enkele minuten. Paniekaanvallen beginnen spontaan en zonder waarschuwing of duidelijke oorzaak vooraf. Dit maakt dat sommigen zich machteloos voelen wanneer ze een aanval meemaken.  

Hoe herken je een paniekaanval?

De symptomen van een paniekaanval kunnen zeer verschillend zijn. Je kan het gevoel krijgen de controle te verliezen, gek te worden of zelfs te sterven. Hierdoor willen personen die een aanval doormaken, ruimte rondom zich. Tijdens een aanval ben je erg bewust van lichamelijke veranderingen, die de paniek alleen maar doen toenemen. Deze intense angstreactie kent nog andere kenmerken zoals:  

• een bonkend hart, snelle hartslag of hartkloppingen;

• pijn en/of een onaangenaam gevoel in de borstkas;

• duizeligheid, flauwte en/of wazigheid;

• zweten, trillen of beven;

• kortademigheid;

• misselijkheid;

• vapeurs of koude rillingen;

• tintelingen of een verdoofd gevoel.

Ook een paniekstoornis wordt gekenmerkt door het activeren van ‘paniekknopjes’ in de hersenen. Wanneer paniekaanvallen regelmatig voorkomen en een patroon vormen, kan er sprake zijn van een paniekstoornis. Ze vormen dan een constante angst die aanwezig blijft op de achtergrond.  

Om van een paniekstoornis te spreken, moeten de aanvallen ...

• onverwacht zijn; 

• uitgelokt worden door specifieke objecten of situaties;

• vooraf gegaan worden door subtiele lichamelijke symptomen;

• geassocieerd kunnen worden met bepaalde situaties of cues.

Hoe herken je een paniekstoornis?  

Als je een paniekstoornis hebt, zal je activiteiten vermijden die samenhangen met je aanvallen, bijvoorbeeld het bezoeken van een plek waar je eerder een paniekaanval ervaarde. Activiteiten waarbij je niet snel kan terugvallen op je sociale ondersteuning zijn ook zeer moeilijk, doordat de sluimerende angst hierdoor vergroot. 

Ondanks de vele gelijkenissen, kan je enkel spreken van een stoornis bij herhaaldelijke paniekaanvallen en de specifieke criteria die je hierboven kan lezen. 

Onthoud dat moeilijke momenten voorbijgaan en probeer je te focussen op je ademhaling. Een diepe, gecontroleerde ademhaling kan het lichaam kalmeren. Probeer ook te ontdekken wat jou rustig maakt, zoals muziek luisteren, praten met vrienden of even naar een rustige plek gaan. Dit helpt om beter met stress om te gaan en je goed te voelen.  

Zelfhulptechnieken 

Hier vind je extra tips die je zelf kan uitvoeren.

• Regelmatige lichaamsbeweging vermindert stress en angst. Overweeg dus eens om te gaan joggen, dansen, of misschien een yoga-sessie.  

• Focusoefening met zintuigen leggen je focus op iets anders dan je angst. Probeer vijf dingen op te noemen die je ziet, vier die je aanraakt, drie die je hoort, twee die je ruikt en één dat je proeft.  

• Ademhalingsoefeningen zorgen voor een vast ademhalingsritme. Je kan iemand anders laten meetellen (bijvoorbeeld 4 seconden inademen, 4 seconden vasthouden, 3 seconden uitademen).  

Onthoud wel dat het tijd kost om iets te vinden dat voor jou werkt. Wees dus geduldig met jezelf.

Paniekaanvallen zijn vaak onverwacht, maar er zijn enkele manieren om jezelf te helpen om kalm te blijven.

• Hou een dagboek bij waarin je je stressmomenten, angsten, aanvallen en meer opschrijft. Ook opkomende momenten kunnen hierin om ze los te laten. Op die manier krijg je mogelijks ook zicht op een patroon. 

• Over je gevoelens praten met vrienden, familie of een vertrouwenspersoon kan een enorme opluchting zijn. 

• Zorg ervoor dat je voldoende rust en slaapt. Vermoeidheid kan je stressniveau verhogen en het risico op paniekaanvallen vergroten. 

• Het is niet erg om hulp te vragen. Als je merkt dat paniekaanvallen je dagelijks leven beïnvloeden, praat dan met een ouder, leraar of een professionele hulpverlener. Ze kunnen je helpen met technieken om paniekaanvallen te verminderen. 

Het voorkomen van paniekaanvallen is een proces met vallen en opstaan, maar met tijd en oefening kan je manieren vinden die werken. Je staat er niet alleen voor. 

Er zijn enkele Vlaamse organisaties die jongeren helpen bij paniekaanvallen en/of paniekstoornissen.

• Awel: kinder- en jongerentelefoon. Deze organisatie luistert naar jongeren.

• TEJO biedt onmiddellijke begeleiding aan jongeren tussen 10 en 20 jaar omtrent hun specifieke hulpvraag.  

• JAC (Jongeren Advies Centrum). Hier kunnen jongeren tussen 12 en 25 jaar terecht met hun vragen. Het JAC biedt niet alleen een antwoord, maar ook gratis professionele hulp.