Alle jeugdbewegingen aan tafel: Wat met diversiteit en inclusiviteit?

Hoe kijken de Vlaamse jeugdbewegingen naar de toekomst? Welke rol kennen ze zichzelf toe en hoe verhouden ze zich tegenover hun collega-jeugdbewegingen? KLJ bracht Scouts en Gidsen Vlaanderen, KSA, Jeugd Rode Kruis, Jeugdbond voor Natuur en Milieu, Evangelisch Jeugdverbond, FOS Open Scouting, Chiro en IJD Jongerenpastoraal samen. Enkele experts stelden hen vragen rond verschillende thema’s, die in deze en de vorige Hélaba’s een plek krijgen. Deze keer: hoe divers en inclusief is de jeugdbeweging?

Eind november verzamelde Hélaba de Vlaamse jeugdbewegingen rond de tafel. KLJ, Chiro, KSA en FOS Open Scouting schoven live aan, JNM, EJV, Scouts & Gidsen Vlaanderen, Jeugd Rode Kruis en IJD volgden digitaal mee over thema’s als diversiteit en inclusiviteit. “Die onderwerpen staan al langer hoog op de agenda, maar ik denk dat we allemaal aanvoelen dat we nu grote stappen moeten zetten”, zegt KLJ-voorzitter Lot De Kimpe daarover. “De huidige generatie jongeren springt op de barricaden, dus moeten we als jeugdwerk dit moment aangrijpen om mee verandering te creëren. Het is onze taak om hun stem mee te vertegenwoordigen.”

[Lees verder onder de foto.]

Inke Gieghase is spokesperson, journalist en non-binair. Inke vraagt zich af hoe het jeugdwerk ervoor zorgt dat iedereen zich er betrokken en veilig kan voelen. Hoe zetten jullie daarop in?

Benjamin (KSA): “Als koepel hebben we een voorbeeldfunctie: elke inspanning die wij leveren, elk thema waaraan we aandacht besteden, sijpelt door naar onze lokale afdeling en uiteindelijk naar onze leden. Dat geldt dus ook voor gendergelijkwaardigheid en inclusie. Als de koepel openheid uitdraagt, straalt dat af op de afdelingen.”

Jan (FOS): “Het bewustzijn is er, ook bij onze lokale afdelingen. We zijn al op de vingers getikt door een afdeling omdat we iets minder genderneutraal formuleerden. Daar ben ik blij om, dat dat kan én gebeurt. De kanteling is ingezet, mede omdat er een jonge generatie is die inclusie heel belangrijk vindt.”

Gwen (JNM): “Stilstaan bij inclusiviteit is intussen een gewoonte. Toen we brainstormden rond onze nieuwe website, was het bijvoorbeeld vanzelfsprekend dat alle teksten genderneutraal zouden worden.”

Dries (S&G): “Om de drie jaar – bij elke grote leidingwissel – moeten we ons heroriënteren en oog hebben voor wat er speelt bij onze leidingsploeg. Zij geven de maat aan, het is aan ons als koepel om hun idealisme om te zetten in realiteit.”

Lot (KLJ): “KLJ werkt bijvoorbeeld aan een genderbewuste sportwerking, waarbij we bestaande drempels willen verlagen en genderneutraliteit centraal staat. ‘Die sport is voor jongens, die sport voor meisjes...’: van dat hokjesdenken stappen we af. Samen met Wel Jong, Niet Hetero maken we onze sportwerking voor iedereen toegankelijk. Dat is een startpunt om het thema aan te kaarten en een hele nieuwe beweging en denkwijze in gang te zetten: aangezien onze sportwerking voor bijna elke afdeling belangrijk is, kunnen we zo op een toegankelijke manier het thema bij onze afdelingen aankaarten. In een ideale wereld inspireren we op die manier het bredere sportwerk om de huidige binaire opdeling van sporttakken onder de loep te nemen. Als het bij ons anders kan, waarom dan elders niet?”

Welke acties nemen jullie nog om het bewustzijn rond het thema te vergroten?

Jan (FOS): “We hebben een fulltime diversiteitsmedewerker, een vrijwilligersploeg ontwikkelt een tool rond LGBTQIA+... Zoals Benjamin zegt: alles wat je van bovenaf onderneemt, sijpelt door naar je leden. Daarmee houden we rekening bij alles wat we doen.”

Ines (Chiro): “Ook wij hebben een diversiteitsmedewerker en een werkgroep. We proberen onze teksten bijvoorbeeld zo genderneutraal mogelijk op te stellen. Door het voorbeeld te geven, draag je bij tot het veranderingsproces, maar het is nog sterker om aan te geven waarom je als organisatie bepaalde keuzes maakt. We benutten op dat vlak al veel kansen, maar er zijn nog heel wat mogelijkheden.”

Gaëlle (JRK): “Ons expertenteam diversiteit heeft diversimeters en -peters aangesteld. Zij zijn een aanspreekpunt voor lokale afdelingen.”

Rebecca (EJV): “Belangrijk om bij stil te staan: inclusiviteit beperkt zich niet tot enkel de LGBTQIA+-gemeenschap. Inclusie gaat ook over mensen met een beperking, kinderen in kansarmoede (zoals in de vorige Hélaba aan bod kwam, red.)... Er zijn veel groepen die buiten de normale scope vallen. Ook voor hen zijn specifieke acties nodig.”

Dries (S&G): “Het jeugdwerk zo toegankelijk mogelijk maken voor iedereen, daar streven we naar. We hebben groepen waar iedereen welkom is, maar voorzien ook gespecialiseerde afdelingen. Daar is er meer concrete expertise, is er leiding die vanuit bepaalde kennis betere ondersteuning kunnen bieden in ons scouteske verhaal... Op die manier verlagen we de drempels om minderheidsgroepen de Scouts te laten voelen.”

[Lees verder onder de foto.]

De maatschappij waarin we vandaag leven, is ongelofelijk divers. In welke mate zijn de jeugdbewegingen daarvan een weerspiegeling?

Ines (Chiro): “Uit ons recent diversiteitsonderzoek blijkt dat onze leden diverser zijn dan onze leiding. Daaruit kan je afleiden dat de manier waarop diversiteit onze samenleving tekent, ook terug te vinden is in onze jeugdbeweging. Ik hoop dat die tendens zich blijft voortzetten.”

Benjamin (KSA): “Zijn we diverser geworden? Zeker. Maar dat betekent niet dat we een afspiegeling zijn van de maatschappij. De meesten van onze leden komen nog altijd uit de witte middenklasse. We hebben een dubbele verantwoordelijkheid, hé. Aan de ene kant moeten we kinderen met een diverse achtergrond naar de jeugdbeweging leiden – of op zijn minst kennis laten maken met –, aan de andere kant moeten we ervoor zorgen dat de diversiteit die er nu is, blijft.”

Is de grootste uitdaging de onwetendheid, het feit dat het doelpubliek niet weet wat de jeugdbeweging is en waarvoor die staat?

Ines (Chiro): “Voor het bereiken van kinderen en ouders met een migratieachtergrond merken we extra uitdagingen. We zien dat de jeugdbeweging voor hen regelmatig minder bekend terrein is.”

Jan (FOS): “Er is een hele groep kinderen in België die niet weet wat de jeugdbeweging is. Zij zien een kliekje in uniform dat elk weekend in de stad spelletjes speelt. Dat is iets abstracts en een ver-van-hun-bedshow, iets waarvan ze geloven dat ze er zelf niet kunnen bijhoren.”

Lot (KLJ): “Cultuurverschillen spelen ook een rol. Voor sommigen is het een vreemd concept, je vrijwillig inzetten voor andere jongeren. Waarom zou je die tijd niet gebruiken om thuis te helpen? Of om te werken? De verwachtingspatronen van vrijetijdsinvulling komen niet altijd overeen.”

Jan (FOS): “Het is de mooiste, maar ook de moeilijkste kant van het jeugdwerk: wat wij hebben in Vlaanderen, is uniek. Ons jeugdwerk kan je met niks in het buitenland vergelijken. Dat zorgt ervoor dat we erbovenuit springen, maar heeft ook het nadeel dat wat we doen voor veel mensen abstract blijft. We moeten dus altijd op een heel begrijpelijke manier uitleggen waarmee we bezig zijn.”

[Lees verder onder de foto.]

Ook Amir Bachrouri, voorzitter van de Vlaamse Jeugdraad, is bezig met diversiteit in alle hoeken van de samenleving. Hij vraagt zich nog het volgende af: “Hoe bereiken jullie allochtone jongeren?”

Rebecca (EJV): “Door in te spelen op de mogelijkheden die er zijn, onder andere. In de centrumsteden zijn er bijvoorbeeld veel kerken met een migratieachtergrond. We leggen bewust contact met hen en merken dat we door onze christelijke identiteit snel verbinding maken. Ook mensen met een andere geloofsovertuiging zijn welkom trouwens, alleen vinden we het heel belangrijk dat mensen weten waarop ze ‘ja’ zeggen. Daarom hebben we bijvoorbeeld brochures in de vier meest voorkomende talen, waarin we onder andere een dag op kamp in beeld brengen. Zo zijn de ouders ook op de hoogte van onze werking.”

“Verder werken we samen met een vluchtelingenorganisatie. Elk jaar voorzien we vijftien ledenplekken voor vluchtelingen, ook al is het onzeker of ze hun jaar zullen kunnen uitdoen. Dat doen we omdat we beseffen hoe belangrijk de jeugdbeweging kan zijn in hun integratieproces, hoe waardevol het is om gelijkgestemde jongeren te ontmoeten.”

Anaïs (IJD): “Zo lang iedereen openstaat voor andere meningen, is het alleen maar boeiend om mensen met verschillende achtergronden samen te brengen. Er zijn ook katholieke scholen met kinderen van verschillende geloofsovertuigingen. Waarom zou dat in het jeugdwerk niet kunnen?”

Ines (Chiro): “De aard van de activiteiten is ook een belangrijke. Vanuit een andere functie bij Chiro probeerde ik ooit een meisjeswerking op te starten in Gent, waar we meisjes uit een specifieke buurt Chiro en onze activiteiten lieten ervaren door meisjes uit die buurt. Dat had zo z'n uitdagingen. Tegelijk geloof ik dat onze activiteiten voor iedereen leuk kunnen zijn – zo lang we oog hebben voor de grenzen van het kind. We moeten op zoek naar onze gemeenschappelijke deler en inzetten op wat kinderen en jongeren leuk vinden: samen zijn, zich verbonden voelen, vrienden maken... Die noden zijn universeel. Ik geloof dat we daarmee élk kind kunnen aanspreken.”

Lot (KLJ): “Die connectie is inderdaad een belangrijk element. Sinds kort startten we KLJ Connect op, een project waarbij we verbinding creëren tussen bijvoorbeeld onze leden op het platteland en een groep die voor hen onbekend is. We willen voor wie KLJ onbekend terrein is, laten kennismaken met het jeugdwerk.”

Dries (S&G): “Misschien meer dan andere jeugdorganisaties zetten we in op experiment binnen die thema’s. In Antwerpen is een scoutsgroep opgericht door mensen met verschillende etnische achtergronden. Dat werkt, omdat dat initiatief er kwam vanuit de doelgroep zelf.”

Jan (FOS): “Er zijn in elk geval nog veel mogelijkheden. Laten we hopen dat we binnen dertig jaar, als we dit gesprek nog eens overdoen, ook hier aan tafel meer diversiteit zien.”

Tekst: Maud Vanmeerhaeghe / Foto: Jonas Smeulders