Alle jeugdbewegingen aan tafel: wat is de rol van het jeugdwerk in onze maatschappij?

Hoe kijken de Vlaamse jeugdbewegingen naar de toekomst? Welke rol kennen ze zichzelf toe en hoe verhouden ze zich tegenover hun collega-jeugdbewegingen? KLJ bracht Scouts en Gidsen Vlaanderen, KSA, Jeugd Rode Kruis, Jeugdbond voor Natuur en Milieu, Evangelistisch Jongerenverbond, FOS Open Scouting, Chiro en IJD Jongerenpastoraal samen. Enkele experts stelden hen vragen rond verschillende thema’s, die in de komende Hélaba’s een plek krijgen. Deze keer: wat is de rol van het jeugdwerk in onze maatschappij?

Eind november verzamelde Hélaba de Vlaamse jeugdbewegingen rond de tafel. KLJ, Chiro, KSA en FOS Open Scouting schoven live aan, JNM, EJV, Scouts & Gidsen Vlaanderen, Jeugd Rode Kruis en IJD volgden digitaal mee. Hoewel elke jeugdbeweging zijn eigen karakter heeft, werd al snel duidelijk dat er ook heel wat gelijkenissen tussen de bewegingen zijn. Wat ze gemeenschappelijk hebben? Hun enthousiasme over het jeugdwerk, bijvoorbeeld. “We willen allemaal dat kinderen en jongeren de tijd van hun leven beleven”, zegt Lot De Kimpe van KLJ.

[Lees verder onder de foto.]

In Vlaanderen en Brussel zijn bijna 100.000 animatoren, leiders en vrijwilligers actief in het jeugdwerk – hoge cijfers waar elke jeugdbeweging trots op kan zijn. Benjamin Dalle, minister van Jeugd, deelt die trots. Hij stelt zich de volgende vraag: welke rol kennen jullie de jeugdbeweging eigenlijk toe in onze maatschappij? En hoe vullen jullie die in?

Jan, FOS: “Het fundament van de jeugdbeweging is nog altijd plezierige vrijetijdsbesteding aanbieden voor jongeren.”

Dries, Scouts en Gidsen (knikt): “Als jeugdbeweging willen we kinderen spelenderwijs leren wat verbondenheid is, dat engagement opnemen belangrijk is. Spelen is dus de basis, maar zien we niet als iets ‘vrijblijvends’.”

Benjamin, KSA: “Vanuit spelen vertrekt eigenlijk alles. De jeugdbeweging moet het sociale weefsel scherpstellen, maar alles begint met spelen. In een veilige context weliswaar – het coronavirus heeft dat alleen maar verder op scherp gesteld.”

Rebecca, EJV: “De jeugdbeweging is een plek om te ontspannen, waar de druk die er op school wel is, helemaal wegvalt. Ik zie de jeugdbeweging als dé plek waar jongeren zichzelf kunnen zijn, omringd door vriendschap, los van hun ouders. Want we moeten realistisch zijn: er zijn veel kinderen met een warme thuis, maar dat is niet voor iedereen het geval. Voor hen kan de jeugdbeweging een rustpunt zijn, een plek om opnieuw te verbinden.”

Lot, KLJ: “De jeugdbeweging is ook een broeihaard van sociaal geëngageerde mensen. Muziekscholen, tekenacademies, sportclubs... zijn ook leerrijke omgevingen, maar wat een jeugdbeweging aanbiedt, kan geen enkele andere instelling. Het sociale engagement en de verbondenheid die daar gecreëerd wordt, is niet te onderschatten. De talenten die je er ontwikkelt, neem je voor de rest van je leven mee.”

Gwen, JNM: “Dat kinderen met dat engagement kunnen experimenteren in een veilige omgeving, is een grote sterkte van het jeugdwerk. Welke rollen nemen ze graag op? Hoe werk je het best samen? Hoe los je conflicten op? Dat zijn vaardigheden die je, zoals Lot zegt, in geen muziekschool of sportclub aanleert.”

Ines, Chiro: “De insteek is ook anders: jeugdbewegingen vertrekken vanuit de noden van kinderen en jongeren en minder vanuit een aanbodsmentaliteit. Het feit dat het engagement opgenomen wordt door jongeren die zich vrijwillig inzetten, zorgt er automatisch voor dat de context anders is dan bij een andere vorm van vrijetijdsaanbod.”

“Wat ik ook heel sterk vind, is de lokale verankering van het engagement. De rol van een jeugdbeweging is breder dan louter het organiseren van activiteiten: ze kan de stem zijn van kinderen en jongeren in de hele lokale context. Jongeren die zich inzetten voor kinderen uit de jeugdbeweging, kunnen zich bij uitbreiding ook inzetten voor alle kinderen in de gemeente, bijvoorbeeld.”

[Lees verder onder de foto.]

Wat zijn vandaag de grootste uitdagingen voor het jeugdwerk? Hoe zijn die geëvolueerd doorheen de jaren?

Benjamin, KSA: “De verantwoordelijkheden van een leider vandaag zijn niet te vergelijken met die van pakweg twintig jaar geleden. Communiceren met ouders is belangrijker, er zijn extra taken zoals de sociale media van de afdeling onderhouden... Het is moeilijker voor leiders om de kwaliteit te blijven bieden die ze bieden. Maar als je vraagt of er minder engagement is, dan zeg ik ‘nee’. Er zullen altijd jongeren zijn die zich willen inzetten voor een ander.”

Jan, FOS: “Het feit dat je van kinds af aan doorgroeit in een beweging, is een grote sterkte van de jeugdbeweging. Je stapt erin als een kind dat spelen als belangrijkste hobby heeft, maar groeit door tot op een leeftijd waarop je zelf het engagement wil opnemen. En daarna zijn er nóg mogelijkheden – kijk maar naar ons. Het engagement van jongeren wordt vluchtiger, dat wel. Maar dat is een evolutie die de hele maatschappij tekent, dus het is logisch dat ook jeugdbewegingen daar niet aan ontsnappen.”

Anaïs, IJD: “Ook wij merken dat langdurig engagement moeilijker wordt. Gericht werken rond afgelijnde initiatieven is een beter idee. Bovendien biedt het geloofsaspect ons extra uitdagingen: jongeren leven in een context waarin geloof taboe is, waardoor ze met geloofsvragen blijven rondlopen. Daardoor voelen wij ons als jeugdbeweging extra gemotiveerd om die jongeren te bereiken, omdat we een veilige context kunnen bieden waarin ze met die vragen terecht kunnen.”

Gaëlle, JRK: “Het engagement verkort inderdaad, maar als Rode Kruis hebben we het voordeel dat vrijwilligers zich niet hoeven te beperken tot leider worden van een groep jongeren. Ook in onze overkoepelende organisatie zijn er initiatieven genoeg waaronder mensen hun schouders kunnen zetten.”

Ines, Chiro: “Zo lang de continuïteit van de beweging niet in het gedrang komt, zie ik geen nadelen aan evolueren. Veel jeugdbewegingen zien hun ledenaantallen tegenwoordig zelfs stijgen.”

Lot, KLJ: “Het mooie aan jeugdbewegingen is dat die onvervangbaar zijn, en dat zal niet veranderen. De ervaring die je daar opdoet, is niet te koop, kan je nergens anders vinden. Ik geloof er sterk in dat jongeren zo doordrongen zijn van dat engagement, dat ze dat automatisch doorgeven aan een volgende generatie. Op die manier blijft het jeugdwerk altijd een belangrijke maatschappelijke rol vervullen, ook als daar extra uitdagingen bij komen kijken.”

Tekst: Maud Vanmeerhaeghe / Foto: Jonas Smeulders