Bezint eer ge drinkt: experten aan het woord over alcohol

We kennen het allemaal: als we gezellig afspreken met vrienden of familie komt er haast vanzelfsprekend een glaasje alcohol bij kijken, dat gebeurt ook op de KLJ. Iedereen wordt er wat losser door en de sfeer is optimaal. Maar hoe komt het dat wij alcohol drinken zo vanzelfsprekend vinden? En is er dan helemaal geen gevaar? “Het zit ingebakken in onze cultuur”, zegt Guido Van Hal, hoogleraar aan de Universiteit van Antwerpen. Net als coach Michael Niclaus en KLJ’ster Astrid Van de Perre zet Guido zich in om jongeren bewuster te maken van de gevolgen van alcohol.

“In ons land is alcohol de drug die het meeste geconsumeerd wordt en voor de meeste problemen zorgt in de maatschappij”, zegt hoogleraar Guido Van Hal, die onderzoek voert naar alcohol- en druggebruik in diverse leeftijdsgroepen. “Die problemen gaan van fysiek en verbaal geweld tot rijden onder invloed. We mogen die dingen niet zomaar onder de mat vegen.”

“Overmatig drankgebruik kan ook lijden tot echtscheidingen en in het ergste geval tot zelfdoding”, zegt Michael Niclaus, die negen jaar geleden bewust gestopt is met alcohol drinken en momenteel lezingen en coachingssessies geeft over alcoholgebruik. “Die boodschap overbrengen is niet eenvoudig, want het is moeilijk om de juiste informatie te filteren uit de informatiemaatschappij
waarin we nu leven.”

“Jammer genoeg hebben ook wij slechte ervaringen met overmatig alcoholgebruik, vertelt Astrid Van de Perre, hoofdleidster van KLJ Zondereigen. “Enkele jaren geleden overleed een oud-leider van onze KLJ toen hij aangereden werd door een dronken bestuurder. We merkten toen hoe onze leiding daarmee omging en welke impact dat had op onze jeugdbeweging en ons dorp. Zoiets willen we nooit meer meemaken.”

[Lees verder onder de foto.]

DE EERSTE KEER

Hoe oud waren jullie toen jullie voor het eerst alcohol dronken?

Guido: “Rond mijn zestiende dronk ik mijn eerste glas, samen met mijn neef die wat ouder was en wel al bier dronk.”

Michael: “Ik was veertien en het gebeurde samen met mijn vader. Meestal dronk ik cola, maar af en toe mocht ik een pintje bestellen. Niemand vond dat abnormaal. Enkele maanden later, toen ik vijftien was, ging ik voor het eerst naar een fuif. Ik had er zoveel gedronken dat ik moest overgeven. Toen was ik voor het eerst echt dronken.”

Astrid: “Mijn eerst glas alcohol dronk ik samen met mijn vriendinnen tijdens mijn eerste echte KLJ-fuif. Ik was toen ook veertien of vijftien jaar.”

Drinkt de jeugd van tegenwoordig meer dan vroeger?

Astrid: “Als ik kijk naar de jongeren in mijn omgeving, denk ik niet dat ze meer drinken. Wel merk ik dat ze niet vies zijn van sterke dranken op jongere leeftijd. Wij kozen destijds toch vaker voor een biertje dan voor, bijvoorbeeld, een wodka-Red Bull.”

Michael: “Ik heb een dubbel gevoel bij de jeugd van tegenwoordig. Enerzijds drinken ze inderdaad vaker sterke dranken en heb je er die comazuipen, anderzijds heb ik wel het gevoel dat ze op sommige vlakken bewuster omgaan met drank. Ik neem rijden onder invloed als voorbeeld: jongeren zijn zich meer bewust van de gevaren die daarbij komen kijken. Dat komt vermoedelijk door de BOB-campagnes. Vroeger werd wel eens gelachen met de bestuurder die helemaal niets drinkt als hij moet rijden, maar vandaag is er meer respect voor die persoon.”

Guido: “Ik denk dat er een dubbele evolutie aan de gang is. Uit de cijfers van het VAD (Vlaams expertisecentrum voor Alcohol en andere Drugs, red.) blijkt dat er minder jongeren zijn die dagelijks of regelmatig alcohol drinken, maar dat er ook – dat is toch mijn ervaring – een kleine groep is die heel erg veel drinkt. Dat laatste is een probleem. Sommige minderjarigen tussen twaalf en zeventien jaar drinken ontzettend veel, belanden in coma of zijn half buiten bewustzijn en moeten worden opgenomen in het ziekenhuis. Enkele jaren geleden slaakten de spoeddiensten een noodkreet, omdat ze steeds vaker minderjarigen op de spoeddienst zagen met een alcoholintoxicatie. De laatste tijd lijkt dat probleem te plafonneren, maar het gaat nog steeds om duizenden minderjarigen per jaar.”

[Lees verder onder de foto.]

Waarom drinken jongeren zo veel?

Guido: “Er zijn verschillende redenen. In de sociale wetenschappen spreekt men onder andere over ‘belangrijke anderen’. Dat zijn mensen die een belangrijke plaats innemen in iemands leven. Als jongeren bijvoorbeeld hun ouders bij elke maaltijd een fles wijn zien openen, dan heeft dat een effect op hun eigen alcoholgebruik. De vriendenkring speelt ook een belangrijke rol, want die voert vaak sociale druk uit. Vrienden manen elkaar aan om geen water of cola te nemen, maar een pintje. Ten slotte merken we, spijtig genoeg, ook op dat er meer problemen zijn bij kinderen uit gebroken gezinnen. Dat komt omdat die jongeren vaak een onregelmatiger leven leiden.”

Michael: “Een bijkomende reden kan zijn dat jongeren minder gelukkig zijn of minder goed in hun vel zitten dan we allemaal denken. Ze krijgen haast continu te maken met groeps- en prestatiedruk. Dan is het logisch dat ze een manier zoeken om even te ontsnappen aan de wereld waar ze op dat moment niet graag zijn.”

Guido: “Jongeren voelen zich bovendien niet snel dronken worden. Ze kunnen blijven drinken en zich goed voelen tot ze plots omvallen, wat uiteraard zeer gevaarlijk is.”

Welke schade berokkent overmatig drankgebruik?

Guido: “Binnengebracht worden op spoed met een alcoholintoxicatie kan een zeer traumatische belevenis zijn. Ook wanneer je op stap bent met de fiets, maar eigenlijk te dronken bent om te rijden, kan je een ernstig ongeluk meemaken. Maar nog belangrijker is het verlies van intelligentie, wat met hersenscans kan worden aangetoond. Daarnaast is er ook het grotere risico om met alcoholproblemen te worden geconfronteerd op volwassen leeftijd. Hoe vroeger je begint met drinken, hoe groter het risico dat je in je latere leven problematisch alcoholgebruik zal vertonen.”

ROL VAN DE JEUGDBEWEGING

Welke rol kunnen jeugdbewegingen spelen?

Guido: “Ouders, leerkrachten en ook de leiders van de jeugdbeweging zijn de ‘belangrijke anderen’ voor jongeren. Die personen hebben een grotere invloed dan ze soms beseffen, want ouders denken misschien dat een 16- of 17-jarige toch niet naar hen zal luisteren als het over alcohol gaat. Een studie van de VAD toont aan dat hun invloed wel degelijk groot is. Het is niet omdat jongeren zich in eerste instantie negatief uitlaten over het advies, dat dat later niet doordringt en ze zich er niet naar schikken.”

Michael: “Een jeugdbeweging moet, wat mij betreft, gratis water aanbieden en informatie over alcohol geven. Daarnaast moeten medeleden het ook respecteren als mensen niet drinken, want soms jutten jongeren elkaar op. Ze dagen elkaar uit om steeds meer te drinken, alleen maar om stoer te doen. Ik stel me ook vragen bij de goedkope prijs voor alcohol die jeugdbewegingen soms vragen tijdens hun activiteiten. Zo betaal je soms slechts een halve euro voor een pintje. Als je vijf euro vraagt – ik weet dat dat een extreem voorbeeld is –, dan zullen de meesten na twee pintjes zeggen dat ze genoeg hebben. De helft van de mensen weet niet dat alcohol een harddrug is. Die gedachtegang zou moeten veranderen .”

Hoe belangrijk zijn duidelijke afspraken en regels?

Astrid: “Bij KLJ Zondereigen geven we sowieso geen alcohol aan leden jonger dan zestien jaar en we zorgen dat ze er ook niet mee in aanraking komen. Zo letten we erop dat, wanneer jongere leeftijdsgroepen in lokalen komen waar oudere leeftijdsgroepen ’s avonds een pintje drinken, we alles diezelfde avond nog opruimen. Op weekend en op kamp hebben we de afspraak dat er pas alcohol gedronken mag worden als alle -16-leden in bed liggen. Ook duiden we iedere avond twee personen aan die nuchter moeten blijven. We zorgen er altijd voor dat er iemand met een rijbewijs en iemand zonder rijbewijs BOB is, zo leert ook onze jongere leiding verantwoordelijkheid nemen. Voor leden ouder dan zestien jaar hanteren we ongeschreven regels. Door eerdere gebeurtenissen weet onze afdeling wat overmatig alcoholgebruik kan teweegbrengen. Daardoor zorgt iedereen altijd voor elkaar. Een toertje omrijden om iemand thuis af te zetten doen we graag, ook als die persoon in principe zelf kan fietsen.”

Guido: “In de jeugdbeweging is het vooral belangrijk om vooraf goede afspraken te maken. Zo moeten er bijvoorbeeld limieten worden bepaald van bijvoorbeeld een of maximaal twee pintjes. Maak ook duidelijk wat de consequenties zijn als afspraken niet worden nageleefd. Als de regels voor iedereen duidelijk zijn en als iedereen akkoord gaat, dan weet je wat er moet gebeuren als er iemand over de schreef gaat. Zonder afspraken weet je vaak niet hoe je moet reageren.”

Astrid: “Een tip die ik graag wil geven is: maak de afspraken nog eens duidelijk voordat er alcohol gedronken wordt. Je hoeft dat niet op een strenge manier te doen, het kan ook met een knipoog. Als de regels dan toch worden overtreden, kan je de personen in kwestie onmiddellijk aanspreken.”

[Lees verder onder de foto.]

Zijn activiteiten zoals een cantus nog verantwoord?

Michael: “Ik heb zelf in een studentenkring gezeten en ik ben gedoopt geweest. Op activiteiten zoals een cantus lijkt het normaal dat je veel drinkt tot je ervan moet braken, maar als je daar logisch over nadenkt, is dat helemaal niet normaal. Mochten we met z’n allen drugs beginnen snuiven, dan zou dat voor veel mensen ontoelaatbaar gedrag en uit den boze zijn. Enkel en alleen omdat we anders naar druggebruikers kijken dan naar alcoholdrinkers. Drugs zijn geen deel van onze cultuur, maar alcohol wel. De manier waarop we naar alcohol kijken klopt voor geen meter.”

Guido: “Ik ben geen voorstander van activiteiten of evenementen waarbij alcohol wordt gepromoot. Jongeren kunnen uiteraard overal alcohol kopen, maar ik vind gratis vaten en heel goedkope alcohol ter beschikking stellen in georganiseerd verband – vanuit de studentenkringen of vanuit de jeugdbeweging – een fout signaal naar de buitenwereld toe.”

Astrid: “Onze afdeling vindt een occasionele cantus wel eens leuk. Naast bier voorzien we ook genoeg non-alcoholische dranken, zo kan iedereen drinken wat hij zelf wil. Toch hebben we daarmee ook een minder leuke ervaring gehad. Na een cantus vertrok een van onze +18-leden, die onder invloed was, met de auto. Iedereen probeerde hem tegen te houden, maar dat is helaas niet gelukt. Onderweg maakte die KLJ’er een ongeluk mee. Dat was voor iedereen een wake-upcall over de effecten en de gevolgen van alcohol. Sindsdien controleren we de alcoholconsumpties van wie met de auto is. Zo houdt de leiding de autosleutels bij en geeft ze die bij afloop van de activiteit terug als de bestuurder effectief niet gedronken heeft.”

HET GOEDE VOORBEELD

Wat kunnen bezorgde ouders doen?

Guido: “Ouders willen niet te streng zijn, omdat ze denken dat dat een omgekeerd effect zal hebben. Maar eigenlijk blijkt dat jongeren liever rekening houden met strengere, strikte, duidelijke en transparante regels. Ouders kunnen in overleg gaan met hun kinderen, met hen discussiëren en uitleggen dat een glaasje alcohol geen zonde is, maar dat het wel binnen de perken moet blijven. Het allerbeste wat ouders kunnen doen, is zelf het goede voorbeeld geven. Dat houdt in dat ze het best hun alcoholgebruik beperken als ze in de buurt zijn van hun kinderen.”

Michael: “Vaak leggen we de focus bij anderen vooraleer we naar onszelf kijken. Ouders die vinden dat hun kind te veel drinkt, kunnen het best eerst hun eigen gedrag bestuderen en daar hun conclusies uit trekken. Als je wil dat je kind stopt met drinken, stop dan eerst zelf met drinken en geef op die manier het goede voorbeeld. Toen ik stopte met drinken, zijn mijn ouders en mijn vrouw gevolgd, omdat ze zagen dat het anders kon. Start bij jezelf en je zal zien dat dat een positief effect heeft op je omgeving.”

KLJ, da’s 100% groepssfeer. Je wil dat iedereen in je groep zich goed voelt. Alcoholische dranken zijn goed in sfeer maken, maar jammer genoeg ook goed in sfeer verpesten. Neen, afdelingen hoeven alcohol helemaal niet te schrappen. Er bewust mee omgaan binnen het bestuur, op evenementen en tijdens activiteiten, dat is de boodschap. Maar hoe? Hou je ten eerste aan de wetgeving: geen alcohol voor -16-jarigen en geen sterke dranken voor jongeren jonger dan 18 jaar. Draag als groep zorg voor elkaar en vermijd groepsdruk die ervoor zorgt dat je vrienden hun grenzen overschrijden. Daarnaast is een goed alcoholbeleid met duidelijke afspraken zeer belangrijk. KLJ werkte alvast de ‘Zatte botten’-campagne uit. Die informeert KLJ’ers over alcoholgebruik en bestaat uit affiches en banners die leiding en bestuursleden kunnen ophangen in het KLJ-lokaal of tijdens evenementen.