Autismespectrum

Kinderen en jongeren die met autisme leven ervaren de wereld net een tikkeltje anders. Dit kan zich kan uiten in uiteenlopende reacties van doen en laten, die ook nog eens kunnen variëren in intensiteit. ‘Het kind met autisme’ bestaat dus gewoonweg niet. In de praktijk gebruikt men dus de term Autismespectrum of Autisme Spectrum Stoornis (ASS) om de vele vormen van autisme te benoemen, maar hebben wij het liever gewoon over Alex, Luna en Samuel, die de wereld op hun eigen unieke manier ervaren. Want wie je ook bent en hoe je de wereld ook ziet, jij bent jezelf en zo hoor je er áltijd bij. 

Net omdat iedereen anders is en autisme vele vormen kent, bestaat er geen eenduidige manier om hier mee om te gaan. Door aandacht te besteden aan enkele aspecten van je werking kan je wel de mogelijke drempels om naar jullie KLJ te komen beperken, en zo je leiding en ploeg ondersteunen om echt iedereen te betrekken.

• Kinderen en jongeren met autisme praten niet altijd zo vlot mee over koetjes en kalfjes. Ze hebben daarentegen soms wel erg veel kennis over een bepaald onderwerp waar ze helemaal in kunnen opgaan. Dit enthousiasme is een ideaal vertrekpunt om elkaar te leren kennen en met elkaar in gesprek te gaan. Je kan het zelfs gebruiken om je lid te motiveren of een spel mee in te kleden.
• Toets routines, gewoontes en verwachtingen in beide richtingen af. Als Emma haar tanden thuis altijd poetst na het ontbijt kan het moeilijk zijn als je op kamp van haar verwacht dat ze eerst nog een ander taakje doet. Kijk wat er mogelijk is, misschien kan je door dit goed op voorhand te bespreken Emma wel makkelijk mee krijgen of is het omwisselen van jullie routine niet zo moeilijk als het eerst lijkt.
• Het aanstellen van een vertrouwenspersoon kan helpen om goed en duidelijk te communiceren en snel in te spelen op uitdagende situaties. Ga na bij wie je lid zich goed voelt en wie ruimte heeft om iemand extra te ondersteunen. Hou er rekening mee dat dit voor iedereen kan veranderen, niemand kan er altijd voor iedereen zijn. Soms lukt het dus niet om een vertrouwenspersoon te voorzien. Door goede afspraken te maken kan je op een andere manier ook voldoende veiligheid creëren. Misschien is het vastleggen van een veilige plek waar iemand mits een seintje naartoe kan als die zich niet goed voelt dan een betere optie.
• Ga praten met de ouder(s) en of begeleiders van je lid, zij kunnen snel en gericht inschatten waar hun kind nood aan, zin in en een hekel aan heeft.

• Hou je communicatie kort, direct en eenduidig.
• Trek voor je begint te spreken de aandacht van je publiek en probeer ervoor te zorgen dat het stil is. Neem daarbij zoveel mogelijk afleidingen weg. Door de rollende bal of het waterpistool weg te nemen vermijd je dat de aandacht snel verloren gaat.
• Kader wat er gaat gebeuren, waarom dat zo gebeurt, en baken de grenzen en het einde van de activiteit af. Hoe concreter iedereen weet wat er wanneer op de planning staat, hoe minder verwarring er kan zijn.
• Ondersteun je uitleg met visuele hulpmiddelen zoals een poster met de planning op. Door het programma aan jullie sjaaltjes te hangen of een spiekbriefje in iemands broekzak te steken kan je soms ook al heel wat houvast bieden.
• Gebruik bij je uitleg zoveel mogelijk gebaren en aanwijzingen. Door te wijzen naar plaatsen of personen, de leiding het eens te laten voordoen en gericht aanwijzingen te geven, maak je het spel of de activiteit veel concreter.
• Omdat taal door kinderen en jongeren met autisme vaak letterlijk wordt begrepen, let je best op met grapjes en beeldspraak. 
• Toets tot slot af of jullie elkaar op dezelfde manier begrepen hebben, dat is eigenlijk gewoon de simpelste manier om misverstanden te vermijden.

• Zorg voor voldoende duidelijkheid en structuur doorheen jullie werking. Dat kan je bijvoorbeeld gemakkelijk doen door een jaar- of maandplanning op te hangen in jullie lokaal.
• Geef op voorhand aan hoe de planning eruitziet en wat ze inhoudt, en probeer dit zoveel mogelijk te visualiseren. Zo is het uitschrijven van het dagprogramma op kamp op een poster een goed idee.
• Vermijd te veel vrij spel. Zijn er toch vrije momenten? Vul dit dan samen in en bepaal wat wel en niet kan. 
• Als je toch genoodzaakt bent om de planning of gemaakte afspraken aan te passen, leg dan vooral goed uit waarom je dit doet en wat er in de plaats komt. 
• Als een situatie te chaotisch of onvoorspelbaar wordt, kun je er altijd voor kiezen om jullie even af te zonderen. Ze krijgt iedereen opnieuw tijd en ruimte om alles wat er gaande is op een rijtje te zetten en tot rust te komen. 
• Je kan zelfs samen, naast een vertrouwenspersoon, een veilige plek vastleggen waar je lid mits een seintje naartoe kan als het even niet meer gaat. Eigenlijk is zo’n safe(r) space inrichten voor iedereen een goed idee. Komaf geeft hier specifieke tips hoe je dat voor kinderen en jongeren met autisme kan doen.

• Bepaal samen op voorhand de regels en grenzen van een activiteit of jullie werking. Geef daarbij iedereen de kans om aan te geven wat wel of niet lukt.
• Hou er rekening mee dat bepaalde vormen van direct contact (oogcontact, lichamelijke aanrakingen, enzovoort) niet voor iedereen zo vanzelfsprekend zijn. Dwing dus niemand om je aan te kijken en vraag je af of al die aanrakingen wel essentieel zijn voor de activiteit. 
• Soms kunnen kinderen en jongeren met autisme gefascineerd zijn door een bepaald onderwerp of zich intens inleven in een bepaald spel of activiteit. Speel hierop in en laat zien dat deze personen in al hun eigenheid en enthousiasme echt een plekje hebben binnen KLJ, maar geef ook tijdig aan waar de grens ligt. Niet iedereen is immers zo geïnteresseerd in dat ene thema en ook in ons jeugdig enthousiasme moeten we leren om rekening te houden met elkaar. 
• Je kan ook keuzeactiviteiten organiseren. Dit is een ideale manier voor kinderen en jongeren om bewust te leren kiezen voor iets waar ze zin in en nood aan hebben. Heeft de ene nood aan wat rust en wil de andere zich echt uitleven? Dan kom je met het aanbieden van het slaapzakkenspel en een spelletje honkbal tegemoet aan beide noden. 
• Als je in gesprek gaat over emoties is het belangrijk om dat in gemakkelijke en begrijpbare termen te doen. Leg uit waarom iets jou of een ander niet goed doet voelen en ga na of dat goed begrepen is. 
• Kinderen en jongeren op het autismespectrum kunnen zich vaak, intens en lang met dezelfde personen, hetzelfde spel of op dezelfde plek bezighouden. Deze continuïteit geeft hen houvast en zolang dat niet de grenzen van jullie werking, activiteit of bepaalde personen overschrijdt, is daar ook niets mis mee. Maak hierover op voorhand dus goede afspraken. 
• Durf het bij al deze communicatie ook over jouw grenzen als leiding te hebben. Het is vanzelfsprekend en belangrijk dat je op zoek gaat naar redelijke aanpassingen binnen je werking die tegemoetkomen aan de verschillende noden en vragen van je leden, maar geef ook tijdig aan wat jullie grens is en wat niet lukt. Het moet immers haalbaar en leuk blijven voor iedereen.

Wil je meer weten of heb je hulp nodig?

• Zit je nog met vragen? Communiceer in de eerste plaats met je lid, zij kunnen het best uitleggen wat er in hen omgaat en wat ze nodig hebben.
• Spreek bij onduidelijkheden ook met ouders en of begeleiding, zij kennen je lid meestal het best. 
• Met dit wijsboekje kan je visueel duiden wat je wil bedoelen, altijd handig om zo’n exemplaar te hebben liggen als het moeilijker wordt.
• Contacteer ons met je vragen. Wij kunnen samen met jou en je pedagogisch medewerker gericht op zoek gaan naar antwoorden op jullie vragen of je in contact brengen met de juiste partner die de juiste kennis heeft. Onze contactgegevens vind je aan de rechterzijde van deze pagina. Je kan je vragen ook mailen naar kljvooriedereen@klj.be, dan zoeken wij ineens uit wie jou het beste antwoord kan bieden.
• Wist je trouwens dat we bij KLJ heel wat vormingen aanbieden waar je concrete tips krijgt om met verschillende situaties aan de slag te gaan? Vraag een vorming op maat aan en wij komen langs met informatie, tips & tricks. 

Extra informatie? Klik hier!

• Leef je zelf met autisme of ken je iemand met autisme in je directe omgeving? Op de Autisme Chat van Liga Autisme Vlaanderen kan je gratis en anoniem met je vragen of zorgen terecht.
• WAT WAT bundelt op hun website informatie over autisme met verhalen van jongeren die er op allerlei manieren mee in aanraking komen.
• De brochure Autisme in de jeugdbeweging van Het Raster vzw geeft een uitgebreide uitleg aan de tips hierboven zodat je er nog concreter mee aan de slag kunt. 
• De Brochure Autisme op kamp van Het Raster vzw geeft eveneens concrete tips en voorbeelden om nog dieper in te gaan op hoe je samen een fijn kamp kan beleven.
• In onze KLJ voor iedereen-bijlagen kan je enkele handige documenten vinden die je helpen om met dit thema aan de slag te gaan. 
• De bende van Nerland maakte 2 uitgebreide podcastspecials die je meenemen in het hele autismespectrum-verhaal. Leuker dan lezen toch?